Socjalizm albo barbarzyństwo

"Gotowi na przemoc" to opowieść o tym, jak doszło do zabójstwa prezydenta Narutowicza w grudniu 1922 r. i wzrostu wpływów skrajnej prawicy.

Podmiotowość nowoczesna powstaje poczynając od podboju Ameryki, ponieważ przed 1492 r. Europa Zachodnia nie posiadała efektywnej świadomości swojej wyższości. Była świadoma wyższości gospodarczej, umysłowej i politycznej świata muzułmańskiego, chińskiego i osmańskiego. Podmiotowość nowoczesna naznaczona jest przemocą, którą Hiszpan stosuje wobec Indianina. Sentencja: „Bóg jest w niebie, król jest daleko, ja tu rządzę” jest bardzo znacząca, ponieważ odzwierciedla moment założycielski nowoczesnego zachodniego ego. Ego conquiro (zdobywam/podbijam) wyprzedza prawie o sto lat zaproponowane przez Kartezjusza w 1636 r. ego cogito (myślę) i dlatego jest momentem fundamentalnym w procesie uświadomienia sobie przez Europę zachodniej wyższości, gdyż jest to pierwsza próbka wolności woli Europejczyka. Ratio jako narzędzie panowania, wykluczenia i likwidacji wyznacza od 1492 r. nową ontologię. Od chwili swoich narodzin nowoczesność składa ofiarę rytualną, konstytuującą nowoczesną podmiotowość zachodnią. Liturgię tę odprawia się od pięciu stuleci i spowodowała ona niezmierzone ofiary. Rozum, postęp i rozwój są filarami kolonialnego logosu. Mesjanistyczna figura nowoczesności przysłania jego drapieżne, okrutne i krwawe oblicze.

Odpowiedź na kryzys demokracji liberalnej, objawiający się m.in. spadkiem frekwencji wyborczej, nasileniem populizmu, arogancją rządzących i niebezpiecznym "zblatowaniem" elit politycznych z biznesowymi, może być tylko jedna: więcej demokracji. Nie chodzi jednak o zmianę samej treści życia politycznego poprzez rozszerzanie pola debaty, polaryzację opinii i antagonizację postaw, jak chcą niektórzy krytycy demokracji liberalnej, ale o radykalną zmianę samej jego formy. Demokracja uczestnicząca wyciąga ostateczne wnioski z ideałów i postulatów leżących u podstaw ustrojów demokratycznych - stanowi realne upodmiotowienie jednostek, które dzięki faktycznemu uczestnictwu w procesie podejmowania decyzji politycznych, mają na nie rzeczywisty wpływ.

Książka Szlindera to pierwszy polski przewodnik po idei bezwarunkowego dochodu podstawowego. Autor daje w niej wskazówki, jak myśleć o gospodarce w świecie po kryzysie finansowym z 2008 roku, w którym nierówności rosną, technologia nieodwracalnie odmienia rynek pracy, a tradycyjna ekonomia okazuje się bezradna w starciu z problemami XXI wieku.

Książka pod redakcją Janiny Petelczyc i Marka Cichego, stanowi zbiór tekstów i wywiadów poświęconych Brazylii – jej polityce, historii, problemom społecznym, ekologicznym oraz kulturze. Część tekstów powstała w formie wywiadów, w tym: z Ladislauem Dowborem (brazylijskim ekonomistą, doradcą prezydenta Luli da Silvy) Nilmą Lino Gomes (minister ds. kobiet, równości rasowej i praw człowieka rządu Dilmy Rousseff), Flavio Eiró (specjalistą w dziedzinie polityki społecznej i programow socjalnych), Thamy Pogrebinschi (specjalistką w dziedzinie brazylijskiej demokracji partycypacyjnej), Wojciechem Doroszewiczem (botanikiem, specjalistą w dziedzinie ekologii) i Marcelo Facundesem (zajmujacym się kwestiami religijnymi). Ponadto w książce znajdują się teksty Adama Traczyka, Agaty Błoch, Aleksandry Pluty, Janiny Petelczyc, Julii Michaels, Zuzanny Jaegermann, Magdaleny Walczuk, Marii Wróblewskiej i Gabriela Borowskiego.

„Aby zrozumieć polski komunizm, trzeba zacząć od badania jego początków”, pisze we wstępie do swojej książki Padraic Kenney.

ODZYSKAĆ PRACĘ 

Najsłabsza pozycja na rynku pracy przypada dwóm odmiennym grupom: uchodźcom i artystom. Pozbawieni wszystkiego uchodźcy muszą z powodów egzystencjalnych godzić się na oferowane im warunki zatrudnienia, o czym pisze w tym numerze Katarzyna Czarnota. Ludzie sztuki z kolei uwikłani są w system wartości symbolicznych, który komplikuje postrzeganie własnej rzeczywistej pozycji jako pracowników. Zwraca na to uwagę Kuba Szreder, pokazując, w jaki sposób strukturalny oportunizm stał się sposobem urządzenia pracy i życia uczestników świata sztuki.

Jednym z istotnych dla nas zagadnień jest rozumienie pracy jako procesu twórczego. Przyglądamy się warsztatowi pracy artysty oraz procesowi powstawania prac artystycznych (praca rozumiana jako dzieło). Na pytanie, czy artysta pracuje, stara się odpowiedzieć Ewa Sułek, z kolei Izabela Kowalczyk analizuje serię wystąpień Aleki Polis pod tytułem Sprzątanie dla demokracji. Zofia Nierodzińska poddaje analizie swoją działalność artystyczną poprzez porównanie z innymi wytworami pracy i próbuje oszacować jej obiektywną wartość.
Czy zatem praca jest prawem, przywilejem społecznym, czy przekleństwem i narzędziem społecznej opresji? W jaki sposób można zredefiniować pojęcie pracy tak, by uwzględnić w nim działalność wymykającą się prostym zależnościom towarowo--pieniężnym? Jak nowe sposoby rozumienia pracy mogą się przyczynić do zredefiniowania relacji ekonomicznych, by obejmowały wykluczane dotychczas grupy społeczne?

LUDOWA HISTORIA POLSKI 

W studiach dotyczących historii kultury Polskiej wciąż są poważne luki. Jedną z nich jest perspektywa „ludowej historii Polski”, obejmująca życie, pracę, aspiracje i kulturę klasy chłopskiej. To perspektywa oddolna; to głosy najmitów, chłopów oraz chłopek pańszczyźnianych i folwarcznych, komorników, zbiegów, rebeliantów; to świat subalternów dawnej Rzeczypospolitej. 

Dominującym paradygmatem opisu oraz interpretacji polskich ludowości stało się podejście etnograficzne i archiwistyczne. Wyjątki dotyczyły społecznych skutków przymusu propinacyjnego albo ekonomicznego wymiaru ekonomii pańszczyźnianej. Na paradoks zakrawa fakt, że nie udało się przełamać tego paradygmatu także w okresie Polski (nomen omen) Ludowej. Pozostawanie w schemacie kolbergowskim nie pozwoliło na wprowadzenie do panteonu bohaterów narodowych żadnego przedstawiciela klasy chłopskiej. 

A przecież historia i kultura grup upodrzędnionych jest niezbędna dla zrozumienia przebiegu dziejów narodu i państwa. Dlatego w tym numerze pytamy o to, co znaczy slogan o „chłopskich źródłach kultury narodowej”. Czy kiedykolwiek obowiązywała zasada „chłop potęgą jest i basta”? Czy system folwarczno-pańszczyźniany można porównywać z systemem niewolniczym? Jakie znaczenie dla ekonomii państwa miała chłopska praca? Wreszcie – co dziedzictwo chłopskie znaczy dla nas dzisiaj?

Prowokujący esej o kapitalizmie.

Sprawa Polski, podzielonej między trzech zaborców, zajmuje szczególne miejsce w publicystyce Bakunina. Konsekwentnie domagał się niepodległości Polski. "Polacy to nasi najbliżsi sąsiedzi. Historia do tego stopnia związała nas z nimi, że losy obu narodów stały się nierozdzielnymi: ich niedola to nasza niedola, ich jarzmo to nasze jarzmo, ich niezawisłość i wolność - nasza wolność" - pisał. "Polacy mają prawo nam niedowierzać i nas nienawidzić. My, wszyscy Rosjanie, od małego do wielkiego, w ich i we własnych oczach odpowiedzialni jesteśmy za monstrualnie barbarzyńską przemoc naszych oszołomionych wódka i pałkami sołdatów" - czytamy w eseju "Do Polski, Rosji, Słowian!". Wspierał Polaków zresztą nie tylko słowem. W 1863 roku próbował zorganizować armię, która miała wesprzeć powstanie styczniowe. Miał żonę Polkę, Antoninę Kwiatkowską, która towarzyszyła mu podczas jego ośmioletniego zesłania do Tomska na Syberii. Bakunin był też rzecznikiem utworzenia federacji pansłowiańskiej. Współorganizował Zjazd Słowiański w Pradze w 1848 roku.

Wznowienie kultowej biografii Edwarda Abramowskiego

Elegia dla bidoków to aktualne i niepokojące rozważania o tym, że znaczna część Stanów Zjednoczonych straciła wiarę w amerykański sen, co znalazło odzwierciedlenie w wyniku ostatnich wyborów prezydenckich.

Kiedy w 2000. roku Susan Buck-Morss opublikowała w „Critical Inquiry” artykuł pt. Hegel i Haiti, wzbudził on ogromne zainteresowanie i wywołał falę krytyki. Autorkę chwalono za spektakularną krytykę eurocentryzmu, ganiono zaś za ożywanie idei humanizmu i historii uniwersalnej. Książka Hegel, Haiti i historia uniwersalna, która powstała w odpowiedzi na krytykę, burzy nasze wyobrażenia o nowoczesności, historii, wolności. Jest ciosem wymierzonym w kanoniczny model uprawiania humanistyki.

Autorka przekonuje, że dla wielu oświeceniowych filozofów, jak Hobbes, Locke, Rousseau a wreszcie Kant, niewolnictwo pozostawało abstrakcyjną ideą i to na tej abstrakcyjnej idei, nie rzeczywistym, historycznym doświadczeniu niewolnictwa, tworzyli swoje koncepcje wolności. Filozofowie pozostawali ślepi na otaczającą ich rzeczywistość polityczną, społeczną i gospodarczą. Hegel pod pewnym względem stanowi wyjątek i dlatego staje się głównym bohaterem jej książki.

Celem Buck-Morss jest poszerzenie granic naszej wyobraźni historycznej, co służyć ma wyzwoleniu się z zaklętego kręgu przemocy. Niewiele jest tak niepozornych książek, które pomieściłyby tyle fascynujących opowieści, nowych interpretacji, tak pobudzały do myślenia i rozpalały wyobraźnię.

Oskar Lange był badaczem myśli ekonomicznej i społecznej. Broszura, którą prezentujemy jest fragmentem większej całości opublikowanej w 1928 roku. Zawiera omówienie poglądów Edwarda Abramowskiego w zakresie jego stosunku do państwa, roli etyki podczas rewolucji, kooperatyzmu, socjalizmu itp.

Dlaczego w Polsce jest źle? Czy można to zmienić? Jan Sowa, autor szeroko komentowanej książki "Fantomowe ciało króla", pokazuje źródła tego stanu rzeczy, obala mity na temat polskiej historii, poddaje błyskotliwej i krytycznej analizie dominujące w Polsce nurty polityczne: konserwatyzm oraz neoliberalizm i w przystępny sposób pokazuje, że istnieje też trzecia droga.

To druga książka Michela Hussona wydana po polsku. Solidna teoria połączona z rzetelnymi danymi empirycznymi to zawsze bardzo wyraźna cecha charakterystyczna jego pism, adresowanych zarówno do działaczy lewicowych i ruchów społecznych, jak i do naukowców. Na książkę tę składają się oryginalne badania nad przemianami i kryzysem współczesnego kapitalizmu, gospodarką światową, nową konfiguracją imperializmu i coraz bardziej drastyczną degradacją położenia świata pracy. Husson dyskutuje i polemizuje z różnymi nurtami myśli lewicowej o kryzysie neoliberalnej Unii Europejskiej. W walce o nowe społeczeństwo i inną, wspólną Europę postuluje strategię prowadzącą poprzez prawo wszystkich do pracy i powszechne skracanie czasu pracy, aż do wspólnego ogólnoeuropejskiego zerwania z kapitalizmem.