Architektura/urbanistyka

Lukier - spektakularne budynki, modne pracownie, głośni architekci. Mięso - architektura, z którą obcujemy na co dzień, tysiące budynków, placów i pomników w polskich miastach i miasteczkach. Lukier przyciąga, dużo się o nim mówi i pisze, a jeszcze więcej fotografuje, ale to tylko wierzchnia warstwa. Co jest pod spodem? Jaki jest stan posiadania polskiej architektury niemal ćwierć wieku po upadku komunizmu? Przed jakimi wyzwaniami stoimy? Co się udało, a co jest naszą porażką?

Autorka analizuje prace takich architektów jak John Frazer, Dennis Dollens, Alberto T. Estévez, Greg Lynn, Zbigniew Oksiuta, Lars Spuybroek, grupa UNStudio, Marcos Cruz, Steve Pike i Rachel Armstrong. Choć działalność większości z nich sytuuje się raczej w sferze koncepcji niż realizacji, ich projekty miały kluczowe znaczenie dla estetyki nadającej kształt dzisiejszej przestrzeni.

Instytut Architektury ma przyjemność zaprezentować pierwszą monografię Adolfa Szyszko-Bohusza (1883-1948), jednego z  najważniejszych architektów polskich pierwszej połowy XX wieku.

Zbiór szkiców Janusza Sepioła Architekci i historia to przykład rzadko uprawianego eseju architektonicznego. Na tom ten składają się głównie teksty poświęcone wielkim, ale często pomijanym lub zapomnianym twórcom. Dzieła architektoniczne ukazane zostały w szerszej perspektywie ideowych i artystycznych prądów epok, w których powstały; w kontekście stylistycznych inspiracji i konsekwencji. Jednocześnie autor nie zapomina, że są one dorobkiem konkretnych ludzi, a także przedmiotem osobistego, pełnego emocji spotkania. Ze zbioru wyłania się uzupełniający, by nie powiedzieć ? alternatywny obraz historii architektury XX wieku. Po tej lekturze na architekturę będzie się patrzeć inaczej.

Zamieszczone w książce opowieści poświęcone są sześciu wybitnym architektkom. Teksty o nich próbują uświadomić nam rolę kobiet nie tylko w kształtowaniu modernistycznej wizji architektury i urbanistyki polskiej, ale także mierzą się i spierają z wciąż obecnym stereotypem patriarchalnego świata budowniczych, w którym jedynym „ojcem dzieła” nadal pozostaje mężczyzna-architekt.

Nowa publikacja Architektura Cienia Aleksandry Wasilkowskiej jest subiektywnym zbiorem strategii, praktyk i projektów związanych z handlem ulicznym i szarą strefą. Szara strefa w wielu krajach to nawet 40% rynku. Prognozy mówią o nieustającym wzroście nieformalnego przepływu kapitału. Szacuje się, że połowa ludzi pracujących na świecie - około 1,8 mld osób - pracuje w szarej strefie. Ekonomia i rozrastająca się szara strefa oraz rodzące się w czasach kryzysu alternatywne ekonomie takie, jak: banki czasu, bezgotówkowe wymiany towarów i usług, alternatywne waluty, niewątpliwie będą mieć wpływ zarówno na kształt architektury, jak i organizację miast w przyszłości.

Architektura zrównoważona jest w środowisku architektonicznym określeniem nobilitującym, choć da się je rozumieć różnorako: od futurystycznych rozwiązań proponowanych przez wykwalifikowane kadry, poprzez świadomą kreację przestrzenną, pobudzającą użytkowników do zachowań proekologicznych, aż po politykę energetyczną na szczeblu miejskim oraz prywatnym czy "zieloną certyfikację - Ze wstępu

Frank Lloyd Wright (1867–1959) – arogancki celebryta, charyzmatyczny geniusz, żarliwy krytyk swoich kolegów – ale przede wszystkim jeden z najważniejszych (obok m.in. Le Corbusiera i Waltera Gropiusa) architektów XX wieku. Architektura nowoczesna to cykl sześciu wykładów, które wygłosił na Princeton University w 1930. Był już wtedy niepodważalnym autorytetem, a w tych pełnych pasji, lecz pieczołowicie przygotowanych tekstach zawarł swoje twórcze credo: odrzuca idee Corbusiera i chłodny funkcjonalizm modernistycznej architektury (wystarczy spojrzeć na dzisiejsze blokowiska, dokąd zbłądziła) i zamiast budynków–maszyn do mieszkania proponuje architekturę organiczną, zespoloną z przyrodą, opartą na formie otwartej, dynamicznej, stanowiącej wyraz i tło dla naszych potrzeb i dążeń.

Architektura VII dnia to ponad 3000 kościołów rzymskokatolickich zbudowanych w czasach PRL. Wznoszenie świątyń było wówczas znakiem zarówno wiary, jak i protestu przeciwko programowo ateistycznemu państwu. Wybudowane w czynie społecznym, ze zdobytych z trudem materiałów, kosmiczne formy kościołów stały się wyłomem w sztywnym szablonie architektonicznym scentralizowanego państwa. Znajdujące się w szarej strefie, a przez to nie do końca sformalizowane, budowy świątyń przyciągały utalentowanych architektów obietnicą twórczej wolności. Dziś stanowią one najbardziej oryginalne dziedzictwo polskiej architektury XX wieku.

Książka Architektura VII dnia to pierwszy przewodnik po architekturze powojennych polskich kościołów. Składają się na niego setki fotografii, dziesiątki infografik, rozmowy z projektantami świątyń i badaczami architektury, a także szlak turystyczny po 408 najciekawszych obiektach w całym kraju. Połączenie architektury, polityki i społecznego aktywizmu sprawia, że Architektura VII dnia jest projektem nie tylko niezwykle aktualnym, ale wręcz wyznaczającym przyszłość architektonicznego dyskurs.  – ArchDaily

Kuratorzy projektu:

IZABELA CICHOŃSKA (ur. 1986) – architektka i badaczka architektury. Absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej i laureatka honorowej nagrody SARP za projekt dyplomowy. Studiowała w moskiewskim Instytucie Strelka, gdzie później wykładała. Pracowała w londyńskim studiu projektowym Pentagram u boku Williama Russela i Daniela Weila oraz w studiu produkcyjnym Bazelevs w Moskwie jako dyrektor artystyczny i concept artist, gdzie zaprojektowała między innymi smoczy zamek do pełnometrażowego filmu fantasy Dragon Timura Biekmabetowa.

KAROLINA POPERA (ur. 1993) – architektka i badaczka architektury. Autorka projektów architektonicznych, finalistka międzynarodowego konkursu urbanistycznego REA Competition 2015 dotyczącego wizji miasta przyszłości. W chwilach wolnych od badań zajmuje się web developmentem i programowaniem front-end.KUBA SNOPEK (ur. 1985) – urbanista i badacz architektury. Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej oraz moskiewskiego Instytutu Strelka. Współpracował z Bjarkem Ingelsem, Remem Koolhaasem i Justinem McGuirkiem. Realizował projekty architektoniczne, urbanistyczne oraz badawcze w Polsce, Hiszpanii, Danii i Rosji. Badacz przestrzeni i dziedzictwa postkomunistycznych miast. Jest autorem licznych wystaw i publikacji, w tym książki Bielajewo: zabytek przyszłości wydanej po polsku, rosyjsku i angielsku. Wykładał w Instytucie Strelka, a także w Moskiewskim Państwowym Instytucie Stosunków Międzynarodowych (MGIMO).

Beata Chomątowska przygląda się blokom bez uprzedzeń, z ciekawością reportera i dociekliwością badacza. Betonia nie jest jednak sentymentalną podróżą przez polskie, niemieckie i brytyjskie osiedla. To opowieść o idei masowego budownictwa, świetlanych szklanych domach przemienionych to w slumsy, to w luksusowe apartamentowce, a przede wszystkim brawurowa próba ukazania bloków takich, jakie są naprawdę – małych światów, które wywarły ogromny wpływ na historię współczesnej architektury.

Bielajewo, zwyczajne moskiewskie osiedle, powinno uzyskać status zabytku. To standardowe do bólu blokowisko wzniesione zostało w ramach wielkiego chruszczowowskiego programu mieszkaniowego, który rozpoczął się w 1954 roku — bloki i przestrzenie pomiędzy nimi są pozornie identyczne jak w tysiącach innych osiedli z tamtych czasów. A jednak Bielajewo jest inne — było bowiem scenerią pojawienia się, rozkwitu i zniknięcia moskiewskich konceptualistów. Jego architektura została wpisana między wersy ich wierszy, uwieczniona na grafikach, przemyślana w performance’ach. Czy to unikatowe niematerialne dziedzictwo może być kluczem do ochrony typowejarchitektury?

Lidia Pańków w swoim debiutanckim reportażu Bloki w słońcu prowadzi czytelnika labiryntem ursynowskich uliczek, tłumacząc, co łączy dzielnicę z hasłami architektury modernizmu, dlaczego ursynowscy architekci nie lubili Le Corbusiera i jak udało im się przemycić do projektu idee eksperymentu społecznego czasem graniczącego z futurologią. Autorka kreśli historię dzielnicy, przywołując prywatne opowieści mieszkańców i twórców Ursynowa, pokazując czytelnikowi, jak się na tym blokowisku zgubić i odnaleźć.

W najnowszej książce Andrzeja Szczerskiego omówione zostały cztery interpretacje nowoczesności, związane z konkretnymi okresami historycznymi: ostatnimi latami zaborów, niepodległością II Rzeczypospolitej, czasem PRL oraz odzyskaną po 1989 roku wolnością.

Fascynująca opowieść o tym, jak architektura ucieleśnia nasze sny, pragnienia, marzenia. Nowy Jork, laboratorium nowoczesności, gdzie wszystko jest możliwe: kulisty budynek o wysokości dwustu metrów, perony i bocznice kolejowe w podziemiach wieżowca, dżungla pełna lwów w środku metropolii.

Miasto, które oszołomiło Dalego i Gaudiego, pokonało Le Corbusiera („Wykopali mnie. Trzasnęli drzwiami. Ale ja w głębi ducha wiem, że mam rację. Mam rację. Mam rację”.) doczekało się włas­nej biografii autorstwa jednego z najwybitniejszych współczesnych architektów. Rem Koolhaas na kilkuset bogato ilustrowanych stronach śledzi rozwój Manhattanu od 1623 roku, kiedy założyli tam kolonię pierwsi flamandzcy osadnicy, przez wiek dziewiętnasty, w którym wytyczono obowiązującą do dziś siatkę ulic, po dwudzieste stulecie – okres gwałtownej rozbudowy i ścierania się konkurujących wizji rozwoju metropolii. Deliryczny Nowy Jork jest portretem najbardziej fascynującego miasta świata, w którego architekturze to, co fantastyczne i surrealne, współistnieje z wytworami chłodnej kalkulacji i matematycznej precyzji.

Wydanie dwujęzyczne. Portret domu Zofii i Oskara Hansenów w Szuminie, najpełniejszej architektonicznej realizacji idei Formy Otwartej. Do niedawna znany tylko wtajemniczonym, w tej książce zostaje pokazany z różnych perspektyw. Ponad sto doskonałych zdjęć Jana Smagi oraz teksty Aleksandry Kędziorek i Filipa Springera (który Hansenów przybliżył już w wydanym w 2013 roku Zaczynie) uzmysławiają, w jaki sposób można o przestrzeni myśleć, przeżywać ją, tworzyć – a raczej współtworzyć. Architektura jest tu bowiem „chłonnym tłem” wydarzeń codziennego życia. Dom w Szuminie, budowany od 1968 roku, to jeden z niewielu projektów Hansenów zrealizowanych zgodnie z ich życzeniem. Jego szczególną atmosferę współtworzą ślady działalności i pasji Hansenów – umieszczone wokół domu instrumenty dydaktyczne do nauki podstaw kompozycji; stalowa struktura z biennale w Wenecji z 1977 roku, po której pnie się winorośl i drewniany gołębnik, który, jak uważała Zofia Hansen, był najdoskonalszym dziełem jej męża.

"Arnheim był najlepszego rodzaju romantykiem. Jego mądrość, cierpliwe wyjaśnienia i liryczny entuzjazm przynależą najlepszym nauczycielom"
- New York Times

Publikacja wprowadza nowe pojęcia oraz horyzonty myślenia o mieście w kontekście systemów złożonych oraz ontologii. Zawarte w niej teksty przybliżają pojęcie emergencji, w kontekście badań nad złożonością, odnoszą się do nieprzewidywalnego procesu transformacji miejskiej.

Teksty: Błażej Brzostek, Łukasz Bireta, Aleksandra Kędziorek, Cezary Lisowski, Marcel Andino Velez

dyskusja: Joanna Mytkowska, prof. Waldemar Baraniewski, Tomasz Fudala, Michał Krasucki